เอ๊ะ! เมื่อกี้จะพูดว่าอะไรนะ เอ๊ะ! จะเดินมาหยิบอะไรนะ เชื่อว่าอาการแบบนี้ ไม่ว่าใคร อายุเท่าไหร่ก็ต้องเคยเป็น แต่หากคุณกำลังอยู่ในวัย 50 ปีขึ้นไป แล้วเริ่มเกิดการ เอ๊ะ! บ่อย ๆ ในชีวิตประจำวัน อาการเหล่านี้อาจเป็นสัญญาณเตือนที่บ่งบอกถึงภาวะ MCI อยู่ก็เป็นได้

ภาวะ MCI หรือ Mild Cognitive Impairment คืออะไร?

MCI ก็คือภาวะการรู้คิดบกพร่องเล็กน้อย เป็นภาวะที่อยู่กึ่งกลางระหว่างคนที่มีความจำปกติกับคนที่เริ่มมีปัญหาเรื่องความจำเสื่อม ภาวะ MCI ส่วนใหญ่จะแสดงออกในลักษณะเริ่มมีปัญหาด้านความจำ แต่ยังสามารถใช้ชีวิตประจำวันได้ปกติ ยังสามารถออกไปทำงานได้ และช่วยเหลือตัวเองได้ดี

เช็กอาการที่เป็นอยู่นี้เข้าข่าย MCI หรือเปล่า?

ภาวะ MCI สามารถแสดงอาการได้หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น

ลืมบ่อย ลืมง่าย ลืมรายละเอียดของเหตุการณ์ที่พึ่งผ่านไป แต่จะสามารถนึกคิดในสิ่งนั้นกลับมาได้เมื่อผ่านไปสักระยะ แตกต่างจากกลุ่มอัลไซเมอร์ที่มักจะลืมนาน และส่วนใหญ่ไม่สามารถนึกสิ่งที่ลืมกลับขึ้นมาได้
วางแผนตัดสินใจได้ช้าลง คือยังสามารถวางแผนสิ่งต่าง ๆ ได้ แต่อาจต้องใช้เวลาในการคิดมากขึ้น รวมไปถึงแก้ปัญหาเฉพาะหน้าได้ไม่ดีเท่าที่เคยเป็น
นึกคำไม่ออก เช่น การพูด การอธิบายติดขัดเล็กน้อย ไม่คล่องเหมือนเดิม แต่ก็ยังสามารถสื่อสารได้
ความตั้งใจ ความใส่ใจ ต่อสิ่งใดสิ่งหนึ่งลดลง อาจเริ่มมีความเบื่อหน่ายง่ายขึ้น กับสิ่งใดสิ่งหนึ่งที่ทำเป็นประจำ
ในบางคนอาจเริ่มมีความรู้สึก ไม่เข้าใจ ไม่เห็นใจผู้อื่น โดยอาจมีการทำพฤติกรรมบางอย่างที่เริ่มไม่เหมาะสม ซึ่งแตกต่างจากพฤติกรรมเดิม

ภาวะ MCI มีสาเหตุมาจากอะไร

สาเหตุของภาวะ MCI สามารถแบ่งได้ดังต่อไปนี้

พันธุกรรม หากมีประวัติครอบครัวเป็นโรคสมองเสื่อม ก็จะมีโอกาสเสี่ยงภาวะ MCI มากขึ้น
มีโรคประจำตัว เช่น ความดัน ไขมัน เบาหวาน และคุมโรคได้ไม่ดีเท่าที่ควร
การพักผ่อนไม่เพียงพอ

แสดงว่าการอดนอนเป็นประจำ ยิ่งมีโอกาสเสี่ยงภาวะ MCI ซึ่งมีงานวิจัยพบว่าภาวะแบบพักผ่อนไม่เพียงพอ นอนไม่หลับติดต่อกันเป็นระยะเวลานาน มีส่วนทำให้มีความเสี่ยงต่อภาวะ MCI มากขึ้น และมีโอกาสเสี่ยงอัลไซเมอร์มากขึ้นตามไปด้วย หากจำเป็นต้องทำงานเป็นกะ ให้พยายามพักผ่อนให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ และหมั่นสังเกตตัวเองอย่างสม่ำเสมอ เพราะการพักผ่อนไม่เพียงพอ ไม่ใช่แค่เพิ่มความเสี่ยง MCI แต่ยังอาจนำพาโรคอื่น ๆ มาได้เช่นเดียวกัน

การวินิจฉัยภาวะ MCI ทำได้กี่วิธี

การตรวจประเมินภาวะ MCI จะมีลักษณะคล้ายคลึงกับการตรวจคัดกรองภาวะสมองเสื่อมคือ ประเมินอาการเบื้องต้นโดยแพทย์ระบบประสาทและสมอง โดยอาจจะมีการเจาะเลือดส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ เพื่อดูการทำงานของไต ตับ ไทรอยด์ฮอร์โมน ระดับวิตามินบางชนิด เช่น วิตามินบี 12 และในบางกรณีแพทย์อาจพิจารณาส่งตรวจ MRI หรือ CT Scan เพื่อวินิจฉัยอย่างละเอียดเพิ่มเติม

จากนั้นจะมีการทดสอบความจำโดยผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทาง ซึ่งเป็นออกเป็น

TMSE (Thai Mental State Examination) เป็นแบบทดสอบพื้นฐาน ซึ่งในผู้ที่มีภาวะ MCI ส่วนใหญ่ จะไม่พบความผิดปกติในแบบทดสอบชุดนี้
MoCA (Montreal Cognitive Assessment) เป็นแบบทดสอบที่มีความซับซ้อนเพิ่มมากขึ้น ซึ่งภาวะ MCI ส่วนใหญ่จะพบความผิดปกติได้จากแบบทดสอบนี้

ภาวะ MCI รักษาให้หายขาดได้หรือไม่?

ก่อนอื่นต้องทำความเข้าใจกันก่อนว่า ภาวะ MCI จะถูกแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มหลัก ๆ คือ

1 ใน 3 ของคนที่มีภาวะ MCI อาจพัฒนามาเป็นกลุ่มของสมองเสื่อม เช่น อัลไซเมอร์
1 ใน 3 อาจจะมีอาการคงตัวก็ คือมีความบกพร่องเล็กน้อยแต่ก็ยังช่วยเหลือตัวเองได้ ทำงานได้ต่อไป
อีกกลุ่มนึงก็คือ 1 ใน 3 ก็จะสามารถกลับไปสู่ภาวะความจำปกติได้

ภาวะ MCI ยังไม่ทำให้เกิดผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันมากนัก การรักษาในอันดับแรก จึงเป็นการรักษาโดยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เช่น

การออกกำลังกาย ควรออกกำลังกาย 2 -3 ครั้งต่อสัปดาห์ โดยออกกำลังกายต่อเนื่องครั้งละ 20-30 นาที และเลือกรูปแบบกิจกรรมที่เหมาะสมกับอายุ เช่น เดินเร็ว วิ่งเหยาะ ว่ายน้ำ แอโรบิคเบา ๆ
กระตุ้นการทำงานของสมองกระตุ้น เช่น หางานอดิเรกทำ เล่นเกม ฝึกคิดเลข
ทำกิจกรรมเข้าสังคม ทำกิจกรรมครอบครัว
คุมปัจจัยโรคประจำตัว ในกลุ่มโรค ความดัน ไขมัน เบาหวาน

ซึ่งในระยะแรกแพทย์อาจพิจารณานัดติดตามอาการทุก 3 เดือน หากพบว่าอาการคงที่ ก็จะขยายเวลาติดตามอาการเป็นทุก 6-12 เดือน แต่หากพบว่ามีอาการที่เข้าข่ายอาจจะพัฒนาไปเป็นภาวะอัลไซเมอร์ได้ ก็มักพิจาณาใช้ยาร่วมด้วย โดยมักเป็นกลุ่มยาที่สกัดมาจากใบแปะก๊วย และวิตามินบางชนิดมีส่วนช่วยในการชะลอไม่ให้ภาวะ MCI พัฒนากลายไปเป็นภาวะอัลไซเมอร์ได้

หากเคยมีภาวะ MCI จะมีโอกาสเป็นสมองเสื่อม มากน้อยแค่ไหน?

หากมีภาวะ MCI จะมีโอกาสเป็นอัลไซเมอร์มากขึ้น 10-15% ต่อปี จึงแนะนำให้ติดตามอาการกับแพทย์เฉพาะทางอย่างใกล้ชิด เพราะการชะลอการพัฒนาของภาวะ MCI ตั้งแต่ระยะเริ่มต้น จะให้ประสิทธิภาพค่อนข้างดี ลดความเสี่ยงที่จะกลายเป็นภาวะสมองเสื่อมได้ดี

“MCI เริ่มพบได้ตั้งแต่อายุ 50 ปีขึ้นไป และที่สำคัญอาจนำไปสู่ภาวะสมองเสื่อมได้ในอนาคต หากพบว่ามีอาการตามที่หมอให้ข้อมูลไว้ แนะนำให้ปรึกษาแพทย์เพื่อประเมิน ติดตาม และรักษาภาวะ MCI ก่อนที่จะเข้าสู่ภาวะสมองเสื่อม การรักษาเร็วก็จะได้ผลการรักษาที่ดีและมีประสิทธิภาพมากกว่า”

พญ. ปาณิสรา ขันติโสภณ
แพทย์ประสาทวิทยา
ศูนย์สมองและระบบประสาท
โรงพยาบาลพญาไท 3

ขี้ลืมแบบนี้ เข้าข่าย MCI ภาวะความรู้คิดบกพร่องเล็กน้อยหรือยัง?