เมื่อมีการสำลักสิ่งแปลกปลอมเข้าสู่ทางเดินหายใจ เด็กจะมีอาการ ไอ สำลัก ร่วมกับมีอาการหายใจเสียงดัง หายใจลำบาก โดยการอุดกั้นทางเดินหายใจขึ้นอยู่กับขนาด และตำแหน่งของสิ่งแปลกปลอม

การอุดกั้นของทางเดินหายใจอย่างสมบูรณ์ มักพบในการสำลักสิ่งแปลกปลอมที่มีขนาดใหญ่ และเกิดการอุดกั้นในระดับของกล่องเสียงหรือหลอดลมส่วนต้น เด็กจะมีอาการ พูดหรือไอไม่มีเสียง ริมฝีปากเขียว ภาวะนี้ถือเป็นภาวะฉุกเฉินต้องให้การช่วยเหลือทันทีเนื่องจากอาจเสียชีวิตได้
การอุดกั้นของทางเดินหายใจบางส่วน จะพบว่าเด็กยังพูดออกเสียงหรือไอได้

การช่วยเด็กเมื่อสำลักสิ่งแปลกปลอมในทางเดินหายใจ

การอุดกั้นของทางเดินหายใจอย่างสมบูรณ์ ให้ผู้ปกครองรีบขอความช่วยเหลือจากหน่วยฉุกเฉินหรือโทรศัพท์เรียกรถพยาบาล และช่วยเหลือเด็กทันที
ถ้าเป็นเด็กที่อายุน้อยกว่า 1 ปี สามารถช่วยด้วยการจับเด็กนอนคว่ำบนท่อนแขน ศีรษะต่ำกว่าลำตัวเล็กน้อย แล้วใช้มือประคองบริเวณศีรษะ แล้ววางท่อนแขนไว้บนต้นขาเพื่อช่วยประคอง ใช้บริเวณสันมือตบบริเวณระหว่างสะบักด้านหลัง 5 ครั้ง (back blow) ถ้ายังไม่หลุด ให้พลิกตัวเด็กกลับมานอนหงาย ประคองศีรษะให้ต่ำเหมือนเดิม แล้วก็ใช้นิ้วมือกดตรงกระดูกหน้าอกส่วนล่าง 5 ครั้ง (chest thrust) โดยทำจนกว่าสิ่งแปลกปลอมจะหลุดออกมา
สำหรับเด็กโตที่อายุมากกว่า 1 ปี ให้เด็กยืนโน้มตัวไปทางด้านหน้าเล็กน้อย ผู้ปกครองเข้าทางด้านหลัง ใช้แขนสอดสองข้างโอบตัวเด็กไว้ มือข้างหนึ่งกำเป็นกำปั้นวางไว้ที่ใต้ลิ้นปี่ วางอีกมือไว้บนกำปั้น ดันขึ้นเข้าใต้ลิ้นปี่ (Heimlich maneuver) ทำจนกว่าสิ่งแปลกปลอมจะหลุดออกมา ขณะทำต้องระวังกระดูกซี่โครง เพราะอาจจะเกิดอันตรายต่ออวัยวะภายในได้
ในกรณีที่เด็กหมดสติ ให้ช่วยกดหน้าอก และช่วยหายใจตามแนวทางกู้ชีวิต
การอุดกั้นของทางเดินหายใจบางส่วน กรณีนี้ควรรีบพาไปโรงพยาบาล ไม่แนะนำให้พยายามล้วงเอาสิ่งแปลกปลอมออก เนื่องจากอาจทำให้สิ่งแปลกปลอมเคลื่อนตัวไปสู่ตำแหน่งที่มีการอุดกั้นมากขึ้น

สิ่งสำคัญที่สุดคือ การป้องกัน

การดูแลเด็กๆ โดยเฉพาะในช่วงอายุที่มีความเสี่ยงในการสำลักสิ่งแปลกปลอม การป้องกันจึงมีความสำคัญมาก ได้แก่ การจัดสิ่งแวดล้อมที่ปลอดภัย เลือกชนิดและขนาดของของเล่นให้เหมาะสมกับวัยของเด็ก เลือกชนิดและขนาดของอาหารที่เหมาะสมตามวัย และไม่ควรป้อนอาหารขณะกำลังวิ่งเล่น เพื่อป้องกันสำลักอาหารเป็นต้น

พญ. วิชุตา ศรีสุคนธ์

กุมารแพทย์โรคระบบทางเดินหายใจและเวชบำบัดวิกฤตในเด็ก

ศูนย์สุขภาพเด็กและวัยรุ่น โรงพยาบาลพญาไท 2

วิธีสังเกตเมื่อเด็กมีอาการสำลักสิ่งแปลกปลอม