ความเสื่อมและความถดถอยของร่างกายที่เป็นไปตามเงื่อนไขของวันเวลา ส่งผลให้ผู้สูงอายุมักจะมีโรคภัยไข้เจ็บและเกิดอุบัติเหตุได้ง่าย ซึ่งอุบัติเหตุที่พบบ่อยที่สุดก็คือการ “หกล้ม” ที่จะทำให้เกิดการบาดเจ็บและเกิดโรคแทรกซ้อนอื่นๆ ตามมาได้ เราจึงควรหมั่นดูแลและหาวิธีป้องกัน เพื่อลดความเสี่ยงให้กับท่าน

ผบกระทบจากอุบัติเหตุพลัดตกหกล้มในผู้สูงอายุ

การพลัดตกหรือหกล้มที่พบบ่อยๆ เช่น ลื่นล้มในห้องน้ำ ตกเตียง ตกบันได เดินสะดุดจนล้ม อุบัติเหตุเหล่านี้นอกจากจะส่งผลให้ขา สะโพก แขน ศีรษะ หรืออวัยวะอื่นๆ เกิดการกระแทกแล้ว ยังส่งผลร้ายแรงถึงระบบประสาทและหลอดเลือดที่สามารถทำให้เป็นอัมพฤกษ์อัมพาตได้ และที่ร้ายแรงไปกว่านั้น ก็คืออาจถึงขั้นเสียชีวิตได้
“การพลัดตกหกล้ม” ไม่เพียงส่งผลกระทบโดยตรงต่อร่างกาย แต่ยังส่งผลถึงสภาพจิตใจอีกด้วย เพราะการบาดเจ็บจะทำให้ผู้ป่วยสูญเสียความสามารถในการใช้ชีวิตประจำวัน ผู้ป่วยจึงขาดความเชื่อมั่นและลดทอนความมั่นใจในการทำกิจกรรมต่างๆ เพราะกังวลว่าจะหกล้มอีก ทำให้การเข้าสังคมอาจลดลงจนเกิดเป็นการแยกตัว ซึ่งจะนำไปสู่การภาวะซึมเศร้าได้

หลายปัจจัยเสี่ยง…ที่ทำให้เกิดอุบัติเหตุพลัดตกหกล้ม

มีหลายปัจจัยที่เสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุพลัดตกหกล้มในผู้สูงอายุ เราจึงควรป้องกันด้วยการลดความเสี่ยงนั้นลงเสีย ซึ่งประกอบไปด้วย

ปัจจัยเสี่ยงทางด้านร่างกาย และความสามารถที่ลดลง
หากผู้สูงอายุมีสายตาที่ผิดปกติ มีการมองเห็นไม่ชัด หรือการทรงตัวและกำลังกล้ามเนื้อลดลง ก็จะทำให้มีการเดินเซและเคลื่อนไหวลำบาก มีการรับรู้ที่ช้าลง รวมถึงหากมีโรคประจำตัวหรือโรคเรื้อรัง เช่น ไขข้ออักเสบ กระดูกพรุน ภาวะซึมเศร้า สมองเสื่อม เบาหวาน หลอดเลือดสมอง และพาร์กินสัน ก็เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดการหกล้มได้ง่ายขึ้น ดังนั้นเราจึงควรลดปัญหาเหล่านี้ ด้วยการรักษาโรคต่างๆ ที่ผู้สูงอายุเป็นอยู่ ให้มีอาการที่ดีขึ้นเท่าที่จะเป็นไปได้
ปัจจัยเสี่ยงด้านการใช้ยา
ผู้สูงอายุหลายคน อาจมีการใช้ยานอนหลับ ยาลดความดันโลหิต ยาต้านอาการซึมเศร้า ยากล่อมประสาท และยาขับปัสสาวะ หรือการได้รับยาตั้งแต่ 4 ชนิดขึ้นไป (ไม่รวมวิตามิน) ดังนั้นเราจึงควรปรึกษาแพทย์เรื่องผลข้างเคียงของยา และดูแลให้ท่านทานยาอย่างเหมาะสม
ปัจจัยเสี่ยงด้านพฤติกรรม
ผู้สูงอายุหลายคน ยังมีความสุขกับการสังสรรค์ หรือดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์มากเกินไป ไม่ออกกำลังกาย รวมถึงการแต่งกายที่เป็นอุปสรรคต่อการเดิน การเคลื่อนไหวต่างๆ เช่น สวมเสื้อผ้ารุ่มร่าม สวมรองเท้าที่ไม่พอดีเท้า หรือไม่ยึดเกาะพื้น เป็นต้น ดังนั้นเราจึงควรจัดเตรียมเสื้อผ้าและรองเท้าที่เหมาะสมให้กับท่าน ส่วนพฤติกรรมเสี่ยงต่างๆ นั้น ก็ควรมีการควบคุมดูแล และชักชวนให้ท่านได้ออกกำลังกายร่วมกับลูกหลาน
ปัจจัยเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อมและที่อยู่อาศัย
พื้นและบันไดลื่น มีพื้นต่างระดับ ไม่เรียบ แสงสว่างไม่เพียงพอ มีสิ่งกีดขวาง ไม่มีราวจับบริเวณบันไดและห้องน้ำ เป็นต้น ดังนั้นเราควรปรับปรุงสถานที่ให้เหมาะสมเพื่อลดอุบัติเหตุ

ป้องกันไว้…ลดความเสี่ยงการพลัดตกหกล้ม

แม้ว่าอัตราการพลัดตกหกล้มในผู้สูงอายุจะมากขึ้นทุกปี แต่เราสามารถป้องกันไม่ให้เกิดกับผู้สูงอายุในครอบครัวของเราได้ ด้วยการดูแลและใส่ใจรายละเอียดในการใช้ชีวิตประจำวันของท่านอย่างใกล้ชิด

การดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ เพื่อป้องกันการหกล้ม

ผู้สูงอายุควรได้รับการประเมินความเสี่ยงต่อการพลัดตกหกล้ม และรู้สถานะความเสี่ยงสุขภาพของตนเอง
ปรึกษาเจ้าหน้าที่หรือบุคลากรทางการแพทย์ เพื่อขอรับคำแนะนำเกี่ยวกับการใช้ยา การมองเห็น การเดิน การเคลื่อนไหว
ฝึกการเดินและออกกำลังกาย เพื่อเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ เช่น ท่ายืนเขย่งปลายเท้าสลับยืนบนส้นเท้า ทำสลับกัน 10 ครั้ง ควรเน้นฝึกการทรงตัวและการเคลื่อนไหว เช่น โยคะ ไทเก๊ก เป็นต้น
ทุกครั้งที่ลุกนั่งหรือยืน ควรเปลี่ยนท่าช้าๆ เพื่อป้องกันภาวะความดันตกในท่ายืน อาจทำให้หน้ามืด วิงเวียนจนล้มได้
ในกรณีที่มีความบกพร่องในการเดินหรือการทรงตัว ควรใช้อุปกรณ์ช่วยเดิน เช่น โครงเหล็กช่วยเดิน ไม้เท้า เป็นต้น
ควรสวมใส่เสื้อผ้า และรองเท้าที่มีขนาดพอดี ควรเลือกรองเท้าส้นเตี้ย พื้นรองเท้าควรเกาะพื้นได้ดี ไม่ลื่น

การจัดที่พักอาศัยให้เหมาะกับผู้สูงอายุ

ที่พักอาศัยสำหรับผู้สูงอายุ ควรออกแบบและจัดสภาพแวดล้อมให้เหมาะสมและเอื้อต่อการใช้ชีวิตของผู้สูงอายุ ซึ่งจะช่วยป้องกันการเกิดอุบัติเหตุพลัดตกหกล้มได้
ผู้สูงอายุควรอาศัยในบ้านชั้นเดียว กรณีบ้านมากกว่า 1 ชั้น ควรจัดให้ผู้สูงอายุอยู่ชั้นล่าง
มีราวจับหรือราวช่วยพยุงตัวในบริเวณบ้าน โดยเฉพาะที่ที่ผู้สูงอายุใช้เป็นประจำ
จัดให้มีไฟส่องสว่างที่เพียงพอ
ห้องนอนควรใช้เตียงที่มีความสูงระดับข้อพับเข่า เพื่อให้การลุก นั่ง นอนสะดวก ไม่ล้มเซง่าย
ห้องน้ำ ควรอยู่ติดกับห้องนอน พื้นไม่ลื่น ไม่มีน้ำขัง มีราวจับ และควรมีเก้าอี้สำหรับนั่งอาบน้ำ
พื้นบ้านและทางเดินเรียบเสมอกัน ไม่ลื่น ไม่เปียก ไม่มีสิ่งกีดขวาง หลีกเลี่ยงการยกระดับสูงต่ำ ไม่ควรมีธรณีประตู และประตูควรใช้ลูกบิดหรือมือจับประตูแบบก้านโยก หรือเป็นประตูแบบบานเลื่อน

แม้ว่าวันเวลาจะนำพาความถดถอยมาสู่ร่างกาย
แต่ถ้าลูกหลานและคนครอบครัวดูแลผู้สูงอายุอย่างเต็มที่
โดยหมั่นสังเกตอาการและความผิดปกติต่างๆ
รวมทั้งคอยช่วยเหลือเอาใจใส่อย่างใกล้ชิด
ผู้สูงอายุก็จะมีทั้งสุขภาพกายและสุขภาพใจที่แข็งแรง

การเอาใจใส่และจัดสิ่งแวดล้อมให้มีความเหมาะสมกับความเป็นอยู่ของผู้สูงอายุ
ก็เป็นวิธีหนึ่งที่จะทำให้ท่านสุขภาพดีและไม่เกิดอุบัติเหตุหกล้มได้ง่าย

นพ. กอบศักดิ์ อุดมเดช
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านศัลยกรรมโรคกระดูกและข้อ
ศูนย์กล้ามเนื้อ กระดูกและข้อ โรงพยาบาลพญาไท นวมินทร์

อุบัติเหตุพลัดตกหกล้มในผู้สูงอายุ...ป้องกันและลดเสี่ยงได้