แผลเรื้อรัง (Chronic Wound) คือ แผลที่ไม่สามารถหายได้ภายในระยะเวลา 4–6 สัปดาห์ หรือมีการซ่อมแซมของเนื้อเยื่อที่ล่าช้า ทำให้แผลมีการอักเสบต่อเนื่อง และเสี่ยงต่อการติดเชื้อ แผลประเภทนี้มักสร้างความเจ็บปวด รบกวนการใช้ชีวิต และอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงได้หากไม่ได้รับการดูแลอย่างถูกต้อง

แผลเรื้อรังต่างจากแผลทั่วไปที่มักหายได้เองภายในไม่กี่วันหรือไม่กี่สัปดาห์ หากไม่ได้รับการดูแลอย่างถูกวิธี แผลประเภทนี้อาจลุกลาม สร้างความเจ็บปวด รบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน และนำไปสู่ ภาวะแทรกซ้อนรุนแรง เช่น การติดเชื้อในกระแสเลือด การสูญเสียอวัยวะ (เช่น การตัดขาในผู้ป่วยเบาหวาน) หรือแม้กระทั่งอันตรายถึงชีวิต

สาเหตุของแผลเรื้อรัง แผลเรื้อรังมักเกิดจากหลายปัจจัยร่วมกัน เช่น

โรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคหลอดเลือดแดงส่วนปลายตีบ
การไหลเวียนเลือดผิดปกติ ทำให้เลือดไปเลี้ยงแผลไม่เพียงพอ
การกดทับเป็นเวลานาน เช่น แผลกดทับในผู้ป่วยติดเตียง
การติดเชื้อ ที่ทำให้กระบวนการสมานแผลหยุดชะงัก
บาดแผลจากอุบัติเหตุหรือการผ่าตัด ที่ไม่หายตามปกติ

ชนิดของแผลเรื้อรังที่พบบ่อย

1. แผลเบาหวาน (Diabetic Ulcer) ผู้ป่วยเบาหวานมักเกิดแผลที่เท้า เนื่องจากเส้นประสาทเสื่อมทำให้ขาดความรู้สึก ร่วมกับหลอดเลือดที่ตีบทำให้เลือดมาเลี้ยงไม่พอ แผลเล็ก ๆ อาจลุกลามใหญ่ได้โดยไม่รู้ตัว หากดูแลไม่ถูกต้อง อาจนำไปสู่การติดเชื้อรุนแรงจนต้องตัดขา

ลักษณะเด่น : แผลที่ฝ่าเท้าหรือนิ้วเท้า ขอบแข็ง มีการติดเชื้อแทรกได้ง่าย

2. แผลกดทับ (Pressure Ulcer / Bedsore) เกิดจากการนอนหรือนั่งท่าเดิมนาน ๆ โดยเฉพาะในผู้ป่วยติดเตียง ทำให้เลือดไม่สามารถไหลเวียนไปเลี้ยงเนื้อเยื่อใต้ผิวหนัง เกิดการขาดเลือดและเนื้อตาย

ลักษณะเด่น : พบที่ก้นกบ ส้นเท้า สะโพก หรือบริเวณที่กระดูกนูน ผิวหนังอาจเปลี่ยนสี แดงคล้ำ จนกลายเป็นแผลลึก

3. แผลจากการไหลเวียนเลือดดำผิดปกติ (Venous Ulcer) เมื่อหลอดเลือดดำที่ขาเสื่อม ทำให้เลือดไหลกลับไปหัวใจได้ไม่ดี เกิดการคั่งของเลือดที่ขาส่วนล่าง ส่งผลให้ผิวหนังเปราะและเกิดแผลได้ง่าย

ลักษณะเด่น : มักอยู่บริเวณข้อเท้าด้านใน แผลตื้น กว้าง ขอบไม่ชัด มีน้ำเหลืองซึมบ่อย ๆ

4. ผลจากการไหลเวียนเลือดแดงผิดปกติ (Arterial Ulcer) ต่างจากแผลจากหลอดเลือดดำ เพราะสาเหตุคือหลอดเลือดแดงตีบหรืออุดตัน ทำให้เลือดไปเลี้ยงไม่เพียงพอ เนื้อเยื่อจึงขาดออกซิเจน

ลักษณะเด่น : มักพบที่ปลายเท้าหรือนิ้วเท้า แผลเล็กแต่ลึก ขอบแผลคมชัด เจ็บมาก โดยเฉพาะตอนเดินหรือยกขาสูง

5. แผลติดเชื้อเรื้อรัง (Infectious Ulcer) เกิดจากการติดเชื้อที่เรื้อรัง เช่น วัณโรคผิวหนัง เชื้อรา หรือเชื้อแบคทีเรียบางชนิด หากไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษาที่ตรงจุด แผลจะหายช้าและกลับมาเป็นซ้ำ

ลักษณะเด่น : มักมีหนอง แดง บวม และอาจมีไข้ร่วมด้วย

อาการที่ควรสังเกตในแผลเรื้อรัง

แผลไม่ดีขึ้นหรือไม่หายภายใน 4–6 สัปดาห์
มีหนอง กลิ่นเหม็น ของเหลวไหลซึม หรือเลือดออกซ้ำ ๆ
ขอบแผลแดง บวม ร้อน หรือมีเนื้อตาย (สีดำ/น้ำตาล)
ปวดมากขึ้นเรื่อย ๆ หรือในบางรายกลับไม่รู้สึกเจ็บเลย (เช่น ผู้ป่วยเบาหวานที่เส้นประสาทเสื่อม)
มีอาการชาตามปลายมือปลายเท้า ร่วมกับปัญหาแผล
มีไข้ หรืออาการอ่อนเพลีย ร่วมกับสัญญาณการติดเชื้อ

การวินิจฉัย

แพทย์จะทำการตรวจร่างกาย ซักประวัติ ตรวจเลือด หรืออาจใช้การตรวจพิเศษ เช่น การตรวจการไหลเวียนเลือด (Doppler Ultrasound) การเพาะเชื้อจากแผลเพื่อหาสาเหตุการติดเชื้อ หรือ การถ่ายภาพเอกซเรย์หรือ MRI หากสงสัยมีการลุกลามลึกถึงกระดูก

แนวทางการรักษา

1. การทำแผลที่เหมาะสม ด้วยวัสดุทางการแพทย์ที่ช่วยให้แผลชุ่มชื้นและสมานตัวเร็วขึ้น

2. การควบคุมโรคประจำตัว เช่น การควบคุมระดับน้ำตาลในผู้ป่วยเบาหวาน

3. การใช้ยาปฏิชีวนะ หากมีการติดเชื้อ

4. การผ่าตัด เช่น การตัดแต่งเนื้อตาย (Debridement) หรือการปลูกถ่ายผิวหนัง

5. Hyperbaric Oxygen Therapy (HBOT) รักษาด้วยออกซิเจนความดันสูง เพื่อเพิ่มปริมาณออกซิเจนในเนื้อเยื่อและเร่งการสมานแผล

6. เทคโนโลยีช่วยรักษาแผล เช่น การใช้ Negative Pressure Wound Therapy (NPWT)

การป้องกันการเกิดแผลเรื้อรัง

1. ดูแลสุขภาพเท้าและผิวหนังอย่างสม่ำเสมอ

ตรวจสอบผิวหนังทุกวัน โดยเฉพาะผู้ป่วยเบาหวาน ให้สังเกตว่ามีรอยถลอก แผลพุพอง หรือผิวหนังแตกหรือไม่ รักษาความสะอาดเท้าและผิวหนังอยู่เสมอ เช็ดให้แห้งหลังอาบน้ำ ใช้ครีมบำรุงเพื่อป้องกันผิวแห้งแตก

2. ควบคุมโรคประจำตัว

ผู้ป่วยเบาหวานต้องควบคุมระดับน้ำตาลให้อยู่ในเกณฑ์ที่แพทย์กำหนด ผู้ที่มีโรคหลอดเลือดต้องติดตามการรักษาอย่างต่อเนื่อง และใช้ยาตามแพทย์สั่ง หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์ เพราะทำให้หลอดเลือดเสื่อมและแผลหายช้า

3. ลดความเสี่ยงจากแรงกดทับ

สำหรับผู้ป่วยติดเตียง ควรพลิกตัวทุก 2 ชั่วโมงเพื่อป้องกันแผลกดทับ ใช้ที่นอนลมหรืออุปกรณ์เสริมเพื่อลดแรงกดในบริเวณที่เสี่ยง เช่น ส้นเท้า ก้นกบ สังเกตผิวหนังบริเวณที่กดทับ หากเริ่มมีสีแดงคล้ำควรรีบปรับท่าทาง

4. ส่งเสริมการไหลเวียนเลือด

หลีกเลี่ยงการนั่งหรือยืนนาน ๆ โดยไม่ขยับตัว ขณะพักควรยกขาสูงเล็กน้อยเพื่อช่วยให้เลือดไหลเวียนดีขึ้น ออกกำลังกายเบา ๆ ตามสมควร เช่น เดิน ว่ายน้ำ หรือปั่นจักรยาน ใส่ถุงน่องทางการแพทย์หากมีภาวะหลอดเลือดดำผิดปกติ

5. เลือกรองเท้าและเสื้อผ้าที่เหมาะสม

รองเท้าควรพอดี ไม่บีบหรือเสียดสีกับเท้า โดยเฉพาะผู้ป่วยเบาหวาน หลีกเลี่ยงการเดินเท้าเปล่าในที่สาธารณะหรือพื้นที่เสี่ยงต่อการบาดเจ็บ เสื้อผ้าไม่ควรคับจนเกินไป เพราะอาจทำให้การไหลเวียนเลือดไม่สะดวก

แผลเรื้อรังไม่เพียงแต่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิต แต่ยังอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่ได้รับการดูแลที่ถูกต้องและทันเวลา การเข้ารับการตรวจและรักษากับแพทย์เฉพาะทางจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริงของแผล และวางแผนการรักษาที่เหมาะสมกับแต่ละบุคคล

โรงพยาบาลพญาไท 2 มีทีมแพทย์เฉพาะทางด้านการดูแลแผลเรื้อรัง พร้อมด้วยเทคโนโลยีการรักษาที่ทันสมัย รวมถึงการผ่าตัดและการดูแลโรคประจำตัวร่วมอย่างครบวงจร เพื่อช่วยให้แผลสมานตัวเร็วขึ้น ลดความเสี่ยงในการติดเชื้อ และป้องกันการเกิดซ้ำ

หากคุณหรือคนใกล้ชิดมีอาการแผลที่ไม่หายภายใน 4–6 สัปดาห์ หรือมีสัญญาณบ่งชี้การติดเชื้อ ควรรีบปรึกษาแพทย์เฉพาะทางที่ โรงพยาบาลพญาไท 2 เพื่อรับการดูแลรักษาที่ถูกต้องตั้งแต่ระยะแรกเริ่ม

'แผลเรื้อรัง' อันตรายที่ไม่ควรมองข้าม!