Cardio Pulmonary Exercise Test (CPET) เป็นการตรวจสมรรถภาพหัวใจและปอดไปพร้อมกัน ด้วยเทคโนโลยีการตรวจวัดอัตราการเผาผลาญออกซิเจนสูงสุดของร่างกายในขณะออกกำลังกาย (VO2Max) ที่สามารถบอกอัตราการบีบหัวใจและปอดออกมาเป็นตัวเลข รายงานอัตราการเต้นของหัวใจสูงสุดในขณะออกกำลังกาย อัตราการหายใจสูงสุดขณะออกกำลังกายเต็มที่ ปริมาตรอากาศที่ใช้ในการหายใจเพื่อออกกำลังกายเต็มที่ ด้วยการคำนวณออกมาได้อย่างแม่นยำ ทำให้เรามั่นใจในการออกกำลังกายมากขึ้น
Vo2 Max คืออะไร สำคัญอย่างไร…?
Maximal Oxygen Consumption หรือ VO2 max คืออัตราการใช้ออกซิเจนสูงสุดของร่างกายในขณะออกกำลังกาย ค่าดังกล่าวสะท้อนถึงความฟิตในร่างกายของผู้ทดสอบในช่วงเวลานั้นๆ สามารถตรวจประเมินได้โดยการให้ออกกำลังกาย และวัดก๊าซที่ผู้ทดสอบหายใจเข้า – ออก รวมถึงค่า VO2 max ยังทำให้รู้ถึงการตอบสนองของระบบเผาผลาญอาหาร ระบบการหายใจ อัตราการเต้นหัวใจ Heart Rate Zone and Training Plan ค่าความเร็วในการวิ่งและหลอดเลือดต่อการออกกำลังกายอีกด้วย นั่นหมายถึงยิ่งได้ค่าสูงมากเท่าไร แสดงถึงความฟิต และความแข็งแรงมากเท่านั้น
เหมาะกับใครบ้าง ?
- นักวิ่งสมัครเล่น ที่เตรียมพร้อมก่อนลงวิ่งรายการใหญ่ และต้องการวางแผนฝึกซ้อมที่เหมาะสม
- คนที่ออกกำลังกายเป็นประจำ
- นักกีฬามืออาชีพ ที่ต้องการวางแผนการฝึกให้ทะลุขีดจำกัดของตัวเอง
- คนที่ไม่ได้ออกกำลังกายมานาน และต้องการกลับไปออกกำลังกายอีกครั้ง
- ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยง หรือเคยมีภาวะหัวใจล้มเหลว
- ผู้ที่มีปัญหาด้านระบบทางเดินหายใจและปอด
- ผู้ที่มีภาวะอ้วน หรือมี BMI เกิน 23
ขั้นตอนการทดสอบ
นิยมทดสอบด้วยการวิ่งบนลู่วิ่ง (Treadmill) หรือการปั่นจักรยาน (Stationary bike Cycling) ขึ้นอยู่กับรูปแบบที่ผู้ทดสอบเลือก โดยใส่หน้ากากเพื่อวัดก๊าซที่ผู้ทดสอบหายใจเข้า–ออก ใส่แถบคาดหน้าอกเพื่อวัดอัตราการเต้นของหัวใจ และติดขั้วไฟฟ้าเพื่อวัดคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (EKG 12 leads) ใช้ระยะเวลาในการทดสอบโดยประมาณ 30 นาที และพบแพทย์เพื่อสรุปผลการทดสอบประมาณ 30 นาที โดยแบ่งเป็น 4 ขั้นตอน ดังนี้
- ยืน หรือนั่งนิ่งๆ หายใจเข้า – ออกตามปกติ เพื่อประเมินภาวะปกติก่อนออกกำลังกาย
- เริ่มเดิน หรือปั่นจักรยานเบาๆ เพื่ออบอุ่นร่างกาย (Warm Up)
- เมื่อเริ่มทดสอบ เครื่องจะทำการปรับความหนักของการออกกำลังกายให้มากขึ้นตามโปรแกรมตรวจ โดยขณะที่ผู้ทดสอบเดิน หรือปั่นจักรยานจะมีการบันทึกอัตราการเต้นของหัวใจ คลื่นไฟฟ้าหัวใจ และอาการของผู้ทดสอบตลอดเวลา
- ผู้ทดสอบจะออกกำลังจนถึงระดับที่ออกแรงเต็มที่ หลังจากถึงจุดที่ออกแรงเต็มที่ แพทย์จะปรับเครื่องให้ช้าลง โดยผู้ทดสอบยังจำเป็นต้องค่อยๆ เดิน หรือปั่นแบบช้าๆ จนกระทั่งเครื่องหยุด ซึ่งแพทย์จะยังคงบันทึกคลื่นไฟฟ้าหัวใจ พร้อมวัดความดันโลหิตเป็นระยะต่อไปจนครบ 3-5 นาที หรือนานกว่านั้นหากพบความผิดปกติ
ข้อบ่งชี้ทางการแพทย์สำหรับการทำทดสอบด้วย Vo2 Max
- จำแนกผู้ป่วยตามความเสี่ยงและพยากรณ์โรค เช่น ในกลุ่มผู้ป่วยที่มีภาวะหัวใจล้มเหลว เพื่อนำมาใช้ประเมินความพร้อมก่อนการผ่าตัด
- ใช้ร่วมกับการกำหนดโปรแกรมการออกกำลังกายในผู้ป่วยกลุ่มต่างๆ เช่น DM, HT, DLP, CAD
- ใช้ในการประเมินผลหลังการรักษา
- ใช้วัดความสามารถในการออกกำลังกาย หรือที่เรียกว่า ประเมินความฟิตของร่างกาย
- ใช้วินิจฉัยแยกโรค เพื่อหาสาเหตุของภาวะเหนื่อย หรือภาวะหายใจลำบาก
การตรวจ Cardio Pulmonary Exercise Test (CPET) เป็นการทดสอบที่มีความสำคัญในการประเมินสมรรถภาพของหัวใจและปอด โดยการตรวจวัดค่า VO2 Max ที่สะท้อนถึงความฟิตของร่างกาย ให้คุณได้รู้ขีดจำกัดของตัวเอง เพื่อให้คุณได้ออกกำลังให้เหมาะสม รวมถึงวางแผนพัฒนาการฝึกให้ทะลุขีดจำกัดของตัวเองอย่างถูกต้อง และมีประสิทธิภาพ โดยศูนย์หัวใจ โรงพยาบาลพญาไท พหลโยธิน พร้อมให้การดูแลในช่วงก่อน ขณะตรวจ และหลังการตรวจ ภายใต้การดูแลของทีมสหสาขาที่มีความพร้อมและความชำนาญ โดยแพทย์เฉพาะทางด้านหัวใจและหลอดเลือด นักกายภาพบำบัด แพทย์ผู้ชำนาญการด้านเวชศาสตร์การกีฬา และนักกำหนดอาหาร ที่พร้อมดูแล ให้คำแนะนำ ช่วยวางแผนออกแบบโปรแกรมการออกกำลังกายที่เหมาะสมเฉพาะรายบุคคล
นพ. นิธิ สัมมาชีพวิศวกุล
อายุรแพทย์โรคหัวใจ
โรงพยาบาล พญาไท พหลโยธิน
