ภาวะโซเดียมต่ำ หรือ Hyponatremia เป็นภาวะที่ระดับโซเดียมใน เลือดลดลงต่ำกว่าปกติ ซึ่งโดยทั่วไประดับโซเดียมควรอยู่ระหว่าง 135–145 มิลลิอีควิวาเลนต์ต่อลิตร (mEq/L) หากต่ำกว่า 135 mEq/L ถือว่า มีภาวะโซเดียมต่ำ ซึ่งอาจส่งผลต่อสมดุลของน้ำ ระบบประสาท กล้าม เนื้อ และความดันโลหิต โซเดียมเป็นแร่ธาตุสำคัญที่ช่วยรักษาสมดุลของของเหลวภายใน ร่างกาย เมื่อระดับโซเดียมต่ำ น้ำจะเคลื่อนเข้าสู่เซลล์มากขึ้น โดยเฉพาะในสมอง อาจทำให้เกิดอาการอันตราย เช่น สมองบวมน้ำ หมด สติ หรือเสียชีวิตได้

สาเหตุของภาวะโซเดียมต่ำ

เกิดได้จากหลายปัจจัย โดยสามารถแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มใหญ่ตาม สมดุลของน้ำในร่างกาย

1.ภาวะน้ำและโซเดียมลดลง(Hypovolemic Hyponatremia)

- การสูญเสียน้ำและเกลือแร่จากอาการอาเจียนหรือท้องเสีย
- เหงื่อออกมาก จากการออกกำลังกายหรืออากาศร้อน
- การใช้ยาขับปัสสาวะเป็นระยะเวลานาน
- การเสียเลือดหรือของเหลวจำนวนมากจากบาดแผลหรือกาผ่าตัด

2. ภาวะน้ำมากเกิน(Hypervolemic Hyponatremia)

- โรคหัวใจล้มเหลว
- โรคตับแข็ง
- โรคไตเรื้อรัง ภาวะเหล่านี้ทำให้ร่างกายกักเก็บน้ำไว้มากกว่าปกติ ส่งผลให้โซเดียมในเลือด“ถูกเจือจาง”

3. ภาวะน้ำปกติแต่โซเดียมต่ำ (Euvolemic Hyponatremia)

- เกิดจากความผิดปกติของฮอร์โมนADH (ภาวะ SIADH) ซึ่งมัก ตรวจพบโรคร่วมในระยะต่อมา เช่น ปอดอักเสบ เนื้องอก
- การดื่มน้ำมากเกินไปและรับประทานอาหารน้อย เช่น ผู้ป่วยจิตเวช ที่ดื่มน้ำปริมาณมาก ผู้ป่วยติดสุราที่ขาดสารอาหาร
- โรคต่อมไทรอยด์ทำงานต่ำ และต่อมหมวกไตทำงานต่ำ
- การใช้ยาบางชนิด เช่น ยาต้านซึมเศร้า ยากันชัก หรือยาขับปัสสาวะ

อาการของภาวะโซเดียมต่ำ จะขึ้นอยู่กับความรุนแรงและความเร็วของ การลดระดับโซเดียมในเลือดอาการเบื้องต้น

อ่อนเพลีย
คลื่นไส้
กล้ามเนื้อเกร็งหรืออ่อนแรง

อาการรุนแรง (ภาวะฉุกเฉิน)

ซึม สับสน พูดจาไม่รู้เรื่อง
หมดสติ หรือชัก
หมดสติไม่รู้สึกตัว(โคม่า)

หากพบผู้ป่วยมีอาการเหล่านี้ ควรรีบนำส่งโรงพยาบาลโดยเร็วที่สุด เพื่อป้องกันภาวะสมองบวมน้ำหรือเสียชีวิต

การวินิจฉัยภาวะโซเดียมต่ำ แพทย์จะทำการตรวจเลือดเพื่อวัดระดับโซเดียมโดยตรง หากต่ำกว่า 135 mEq/L จะได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นภาวะโซเดียมต่ำ นอกจากนี้ แพทย์อาจตรวจเพิ่มเติม เช่น

ตรวจค่าออสโมลาลิตีของเลือดและปัสสาวะ
ตรวจระดับโซเดียมในปัสสาวะ
ตรวจการทำงานของไต ตับ และหัวใจ เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง

แนวทางการรักษา ภาวะโซเดียมต่ำเล็กน้อย

จำกัดปริมาณน้ำที่ดื่ม
ปรับหรือหยุดยาบางชนิด เช่น ยาขับปัสสาวะ
เสริมเกลือแร่ตามคำแนะนำของแพทย์

ภาวะโซเดียมต่ำระดับปานกลางถึงรุนแรง

ให้น้ำเกลือเข้มข้น(Hypertonic saline) ทางหลอดเลือดดำ
เฝ้าระวังในหอผู้ป่วยวิกฤต(ICU)
ปรับระดับโซเดียมอย่างช้า ๆ เพื่อป้องกันภาวะOsmotic Demyelination Syndrome (ODS) ซึ่งเกิดจากการเพิ่มระดับ โซเดียมเร็วเกินไป

การรักษาต้นเหตุ

ควบคุมโรคหัวใจ ตับ หรือไต หากเป็นสาเหตุหลัก
รักษาความผิดปกติของฮอร์โมนหรือไทรอยด์

การป้องกันภาวะโซเดียมต่ำ

ดื่มน้ำในปริมาณที่เหมาะสม ไม่มากหรือน้อยเกินไป
หากออกกำลังกายหนัก ควรดื่มเครื่องดื่มเกลือแร่แทนน้ำเปล่า เพียงอย่างเดียว
หลีกเลี่ยงการใช้ยาขับปัสสาวะโดยไม่จำเป็น
ตรวจสุขภาพเป็นประจำ โดยเฉพาะผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น โรค หัวใจ โรคตับ หรือโรคไต
ปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยาที่อาจมีผลต่อระดับโซเดียม

ภาวะโซเดียมต่ำ (Hyponatremia) อาจดูเป็นเรื่องเล็ก แต่ถ้าปล่อยไว้ โดยไม่รักษาอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ หรือผู้ ป่วยโรคเรื้อรัง หากมีอาการอ่อนแรง สับสน หรือชัก ควรรีบเข้ารับการ ตรวจรักษาโดยแพทย์ทันที

พญ. เมธินี สุทธิไวยกิจ 

แพทย์เฉพาะทางด้านโรคไต

ศูนย์ไตเทียม โรงพยาบาลพญาไท 2

ภาวะโซเดียมต่ำ (Hyponatremia) สัญญาณเตือนร่างกายไม่ สมดุล ที่ควรรู้ก่อนสาย